موبایل کرین (Mobile Crane) یا جرثقیل موبایل، جرثقیلی است که “به وسیله کابل فولادی و یا جک های هیدرولیکی قدرتمند کنترل می شود. این نوع از جرثقیل به وسیله ی خودرویی که با زنجیر (Crawlers) و یا با لاستیک های بادی (Rubber-Tired Carriers) حرکت می کند بر روی کامیون (خودروی کِشنده) نصب می شود.”
جرثقیل موبایل را می توان به دو بخش اصلی تقسیم نمود بخش اول: تراک یا کشنده . بخش دوم: هیدرولیک جرثقیل.
وظیفه اصلی بخش اول جابه جایی و حمل جرثقیل است اما در بعضی موارد تراک یا کامیون حامل جرثقیل بیش از یک حمل کننده است که در بخش های مربوط توضیحات بیشتر را خواهید یافت.
قسمت دوم یا هیدرولیک جرثقیل یک سازه پیچیده است که تلفیقی از چندین مکانیزم است تا در مجموع بتواند ما را به هدف کاربری نزدیک کند از مکانیزم های کاربرده شده در جرثقیل میتوان از ادوات هیدرولیکی مکانیکی سازه های فلزی مدارات الکترونیکی انواع مکانیزمهای انتقال نیرو و حرکت سیستم های مبدل و ذخیره انرژی و… نام برد.
یازده نوع متداول جرثقیل موبایل عبارتند از:
از آنجایی که جرثقیلها نقش پر رنگی در کارگاههای ساخت امروزی دارند، مراحل بازرسی جرثقیل موبایل باید شامل یک بررسی همه جانبه از کلیه فاکتورهای مؤثر بر عملکرد ایمن جرثقیل موبایل و اثرات کارکرد آن بر سایر جرثقیلهای کارگاهی باشد.
بررسی عملکرد جرثقیل قبل از شروع مراحل بازرسی، و یا آگاهی از اینکه جرثقیل در چه شرایطی مورد استفاده قرار گرفته (pre-inspection) و مورد استفاده قرار خواهد گرفت، به راحتی میتواند بخشهای مشکل دار جرثقیل را برای بازرس مشخصتر سازد.
قبل از شروع مراحل بازرسی جرثقیل موبایل، برخی از اطلاعات کلی در خصوص مهارتهای اپراتور جرثقیل و همچنین گواهیهای مربوط به جرثقیل باید جمع آوری شوند. این مدارک عبارتند از:
بازرسی جرثقیل موبایل بر اساس دوره زمانی به دو بخش تقسیم می شود:
به خاطر گستره کاربری این نوع جرثقیل، تعیین فواصل بازرسی ادواری متناسب با شرایط کاری هر جرثقیل موبایل توسط سازنده تقریباً غیرممکن است. فواصل بازرسی ادواری جرثقیل مندرج در دفترچه راهنمای دستگاه، بیانگر حداقل میزان بازرسی مورد نیاز در شرایط کارکرد نرمال جرثقیل است. در صورت کارکرد جرثقیل در شرایط سخت و یا ساعات کاری طولانیتر، بازرسی فنی دستگاه در فواصل زمانی کوتاهتر مورد نیاز خواهد بود.
بازرسی ادواری جرثقیل موبایل نه تنها به عنوان هشداری برای شروع مراحل تعمیرات و نگهداری جرثقیل مویایل به شمار میآید، بلکه تأییدیه بازرس فنی جرثقیل، نشانی از اثربخشی تعمیرات و نگهداری قبلی است. چرا که اگر این تعمیرات انجام نمیشد، حوادثی نیز ممکن بود به وقوع بپیوندد. در ایران حداکثر فواصل زمانی تست و بازرسی جرثقیل موبایل یک سال پیش بینی و در نظر گرفته شده است.
انجمن مهندسین مکانیک آمریکا ASME در استاندارد شماره B30.5 و همچنین مجموعه OSHA بازرسی جرثقیل مویابل را به دو دسته ادواری و مکرر تقسیم میکنند. انجام بازرسیهای ادواری و مکرر متضمن عملکرد ایمن و به دور از حادثه جرثقیل خواهد بود.
بازرسی سیم بکسل از الزامات روند بازرسی روزانه، ماهیانه و ادواری هر جرثقیل است. برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص انواع صدمات وارده به سیم بکسل، روش تشخیص و بازرسی سیم بکسل و همچنین آشنایی با ساختمان سیم بکسل و انواع آن روی دکمه روبرو کلیک کنید.
در بررسی اولیه از عملکرد جرثقیل، بایستی پایداری جرثقیل، موانع فیزیکی موجود برای حرکت جرثقیل و همچنین فاصله آن با خطوط برق را به همراه موارد ذیل بررسی نماییم:
تعداد زیادی جرثقیل موبایل (متحرک) در اقصی نقاط ایران مورد استفاده قرار میگیرد. جرثقیلها به همان اندازه که تجهیزاتی مفید و پر کاربرد هستند، در صورت بهرهبرداری ناصحیح و غیرایمن، به همان اندازه میتوانند خطرناک بوده و موجب بروز حوادث جبران ناپذیر گردند. بسیاری از این حوادث به دلیل برنامهریزی نامناسب در بهرهبرداری از جرثقیل رخ میدهند.
همان طوری که پیشتر اشاره شد، برای تضمین عملکرد ایمن جرثقیلها، این دستگاهها با دقت بسیار زیاد طراحی، تست و ساخته شدهاند. اگر که تحت شرایط مناسب مورد استفاده قرار بگیرند، شرایط ایمن و قابل اعتمادی را برای باربرداری مهیا مینمایند. شرایط ویژه جرثقیلها از لحاظ جابجایی بارهای سنگین در ارتفاعات بالا، احتمال وقوع حوادث فاجعه بار را به شدت افزایش میدهد. اگر دستورات ایمنی مربوط به این دستگاهها و رعایت قدم به قدم همه مراحل بازرسی جرثقیل موبایل مورد توجه قرار نگیرند، این حوادث هر لحظه می تواند به وقوع بپیوندند.
پیشگیری از وقوع این گونه حوادث، به وسیله برنامهریزی عملیات باربرداری (لیفتینگ پلن) میسر خواهد شد. مسئول عملیات باربرداری باید آگاهی کاملی از کلیه مراحل کار داشته و کلیه خطرات احتمالی را نیز پیش بینی نماید. برنامه ایمنی بایستی برای هر عملیات باربرداری تهیه شده و به اطلاع کلیه عوامل مربوطه نیز رسیده باشد.
برای اطمینان از موقعیت مکانی صحیح جرثقیل و رعایت تمامی موارد ایمنی، انجام بازرسی میدانی از جرثقیل و محوطه کاری آن قبل از شروع عملیات باربرداری در هر شیفت ضروری است. فقط پرسنل آموزش دیده و متخصص مجاز به راه اندازی و کار با جرثقیل هستند. بازرسی ادواری جرثقیل الزامی است. در طی این بازرسیها میتوان خطرات احتمالی را تشخیص داد و به موقع از وقوع آنها جلوگیری نمود. بدون انجام بازرسی ادواری جرثقیل و نگهداری پیشگیرانه تجهیزات مربوطه، عملکرد ایمن و به دور از خطر جرثقیل ناممکن به نظر میرسد.
به واسطه بازرسی فنی کلیه تجهیزات جرثقیل، میتوان نقاط خطر ساز را پیش بینی کرده و تجهیزاتی که در آینده نزدیک دچار نقص و خرابی خواهند شد را به موقع تعمیر یا تعویض نمود. هرگونه نقصان در برنامه بازرسی ادواری ممکن است به خرابی جدیتر و آسیب به سایر قطعات منجر شده و علاوه بر افزایش خطرات استفاده از جرثقیل، هزینههای تعمیرات را نیز به صورت تصاعدی بالا ببرد.
جرثقیل موبایل (Mobile Crane) به جهت مزایای متعددی که دارد، از جمله تجهیزات پرکاربرد در صنعت لیفتینگ به شمار میرود. در این سند ارزشمند که توسط سازمان ملی استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران در پاییز سال ۱۳۹۰ منتشر شده است، کلیه اصول و قواعد استفاده ایمن از جرثقیل موبایل که مورد نیاز اپراتورها، ریگرها و پرسنل محترم HSE میباشد گردآوری شده است.
کتابچه حاضر ترجمه ای از دستورالعمل ایمنی کار با جرثقیل موبایل که از تألیفات انجمن سازندگان ماشین آلات ساختمانی می باشد. مطالعه دقیق و انجام دستورات این کتابچه کمک خواهد کرد حوادث ناگواری که همه ساله باعث خسارات عظیم جانی مالی می شوند کمتر اتفاق افتند. پس از مطالعه کتابچه خواهیم دید بیشتر دستورهای ایمنی اشاره شده به سادگی و با تکیه بر مبانی ابتدایی کار و عقل سلیم قابل فهم و پیش بینی می باشند. با وجود این در کارگاهها به ندرت به مواردی برمی خوریم که همه نکات ایمنی رعایت شده باشد، علت چیست؟
از کتابچه حاضر می توان و باید در موارد متعددی استفاده نمود. آموزش و آزمایش رانندگان جرثقیل موبایل و آشنا نمودن مدیران اجرائی با مفاهیم ایمنی و خطرات بالقوه مهمترین و همچنین تاکید بر بازرسی جرثقیل موبایل اهداف ترجمه و تهیه این کتابچه بوده اند. چنانچه سازندگان دستگاهها و بهره برداران نیز به نحوی موظف به استفاده و رعایت موارد ایمنی گردند در مجموع زمینه بهتر و مناسب تری برای حفظ و استفاده از سرمایه های انسانی و مالی کشور فراهم خواهد گردید.
جدول بار مجموعهای از دستورالعملها و الزامات برای کارکرد ایمن جرثقیل و ظرفیت های مجاز باربرداری بوم در شرایط مختلف کاری می باشد. هر جرثقیل جدول بار مخصوص به خود را دارد. استفاده صحیح از جدول بار نقش بسیار مهمی در ایمنی عملیات باربرداری ایفا میکند. اپراتور جرثقیل بایستی طی دروههای آموزشی، دانش و تجربه استفاده از جدول بار جرثقیل را کسب کرده باشد.
در خصوص جدول بار دو نکته بسیار حائز اهمیت است:
در حین عملیات بازرسی جرثقیل، وجود جدول بار در کابین راننده و همچنین تسلط اپراتور به نحوه استفاده از آن نیز مورد بررسی قرار میگیرد.
برای استفاده از جدول بار جرثقیل، اپراتور بایستی تخمین نسبتاً دقیقی از وزن بار داشته باشد. تعیین وزن بار پیش از عملیات باربرداری یکی از مهمترین عوامل پیشگیری از بروز حادثه در عملیات جابجایی بار است.
برای بدست آوردن وزن بار از روشهای زیر استفاده میشود:
همه انواع جرثقیل طبق استاندیم.