وجه التزام چیست؟

وجه التزام یکی از مهمترین موضوعات حقوقی و پرکاربرد در تمام قراردادها است. وجه التزام مبلغ مشخص و مقطوعی است که دو طرف در زمان تنظیم قرارداد به عنوان جریمه تاخیر در انجام دادن  یا ندادن تعهداتشان پیش بینی می‎کنند. در واقع نوعی ضمانت اجرای حقوقی است که احتمال نقض و تخلف از قرارداد را به حداقل می‎رساند.وقتی دو نفر باهم قرارداد می‎بندند مم به اجرای مفاد آن قرارداد هستند. اگر در زمان اجرای قرارداد یکی از دو طرف قرارداد به تعهد خود عمل نکند مبلغی را برای جبران انجام ندادن تعهد باید به طرف دیگر بپردازد.

به عنوان مثال در یک قرارداد مشارکت در ساخت ممکن است شرط شود که اگر سازنده در موعد مقرر نسبت به تحویل آپارتمان های موضوع قرارداد اقدام نکند به ازای هر روز تاخیر در انجام تعهد مبلغی به عنوان خسارت تاخیر در انجام تعهد به مالک پرداخت کند.

یا در قولنامه خرید و فروش ملک دو طرف توافق کنند اگر در تاریخ مشخصی در دفترخانه حاضر نشوند مبلغی را بابت  عدم حضور به طرف دیگر بپردازد و تعهد خود را نیز انجام دهد.

بنابراین اگر یکی از طرف های قرارداد اجرای تعهد را با تاخیر انجام دهد و یا به صورت کلی از انجام تعهد خودداری کند، طرف دیگر قرارداد می‎تواند دادخواست مطالبه وجه التزام را به دادگاه بدهد.

دادگاه نمی‎تواند فرد متخلف را به بیشتر یا کمتر از وجهی که در قرارداد به عنوان وجه التزام ذکر شده محکوم کند.

اگر مبلغ وجه التزام مبلغی غیر متعارف باشد و با تعهد اصلی متناسب نباشد، برخی از مراجع قضایی تا سقف تعهد اصلی و یا حد متعارف حکم صادر می‎کنند. اما اکثر دادگاه ها به استناد قانون و همچنین اصل حاکمیت اراده نسبت به پرداخت وجه التزام تا هر میزانی که دو طرف در قرارداد توافق کرده اند حکم صادر می‎کنند.

آیا متعهد می‎تواند با پرداخت وجه التزام، خود را اجرای تعهد اصلی معاف کند؟

وجه التزام برای پایبندی و تضمین اجرای تعهدات متعهد است. در چنین مواردی دادگاه در ابتدا قصد دو طرف را شناسایی و احراز می‎کند تا بعد از اطلاع از توافق آن ها تصمیم بگیرد که اگر وجه التزام انجام ندادن تعهد از متخلف گرفته شده است، دیگر او را به اجرای تعهد اصلی مم نکند. در واقع برخی از دادگاه ها این اعتقاد را دارند که زمانی می‎توان وجه التزام انجام ندادن تعهد را مطالبه کرد که امکان اام متعهد به اجرای تعهد اصلی وجود نداشته باشد.شایان ذکر است وجه التزام با ضرر و زیان و خسارت انجام ندادن تعهد متفاوت است. در صورتیکه در قرارداد مبلغی برای انجام ندادن تعهد یا تاخیر در انجام تعهد مشخص نشده باشد، به سراغ ضرر و زیان انجام ندادن تعهد یا تاخیر در انجام تعهد می‎رویم. چون وجه التزام یک مبلغ مقطوع و مشخص شده در قرارداد است و اگر به هر دلیل دوطرف در قرارداد این مبلغ را قید نکنند شخص متضرر باید ثابت کند که ضرر به واسطه تاخیر متعهد در انجام تعهد یا انجام ندادن تعهد بوده و برای این موضوع باید به دادگاه دادخواست مطالبه ضرر و زیان ارائه کند که بعد از اثبات، مبلغ ضرر توسط کارشناس دادگستری محاسبه و تعیین می‎شود.